Meyve Fidanlarında Anaç Seçimi

Türkiye, dünya üzerinde uygun iklim kuşağındaki konumu itibariyle bahçe bitkileri yetiştiriciliği açısından üstün ekolojik avantaja sahiptir. Meyve yetiştiriciliği, doğru anaç seçimi ve bakımı ile başarının anahtarını elinde tutar. Anaçlar, meyve ağaçlarının kök sistemini oluşturan ve bitkinin büyüme, gelişme ve verimlilik özelliklerini büyük ölçüde etkileyen temel unsurlardır. Bu blog yazısında anaçların ne olduğu, özellikleri ve türlerinden bahsedeceğiz. Dilerseniz gelin başlayalım!

Anaç Nedir?

Anaç fidanlar, bitki yetiştiriciliğinde temel bir rol oynayan ve ana bitkinin özelliklerini taşıyan köklendirilmiş bir dal veya kök parçasıdır. Taşıdığı yararlı özelliklerini meyve fidanları tarımsal bitkilere aktararak daha sağlıklı ve verimli bitkilerin yetiştirilmesine yardımcı olur.  Anaç kullanımı, tarımın başlangıcından bu yana bilinmekte ve kullanılmaktadır. Eski uygarlıklarda, çiftçiler en iyi verimi alabilmek için farklı anaç ve aşı teknikleri denemişlerdir. Zamanla, modern tarım tekniklerinin gelişmesiyle birlikte anaç çeşitliliği ve kalitesi de artmıştır. Günümüzde, genetik mühendislik ve biyoteknoloji sayesinde daha dayanıklı ve verimli anaç türleri geliştirilmiştir. Bu gelişmeler, meyve yetiştiriciliğinde önemli avantajlar sağlamaktadır.

Anaçların Özellikleri

Besin ve Su Alımı:

Anaç fidanlar, bitkinin besin ve su alımını düzenleyerek dayanıklılığını artırır ve sağlıklı büyümesini destekler. Kök sistemleri sayesinde topraktan besin maddelerini alır ve bitkinin büyümesini sağlayacak şekilde dağıtır. Anaç meyve fidanlarının toprakla uyumu önemlidir. Her anacın tercih ettiği, optimum gelişim göstereceği, dayanabileceği veya yetişemeyeceği pH değerleri bulunmaktadır. Bazı anaçlar pH 5-6 aralığını tercih ederken diğer bazıları pH 8,5’e kadar hemen her pH’da gelişim gösterebilirler. Bu sayede meyve ağacı kökleri topraktan gereksinim duyduğu besin maddelerini daha etkili bir şekilde alabilir. Kuraklık ve tuzluluk toleransına sahip anaçlar, su stresi ve tuzluluk gibi çevresel koşullara karşı dayanıklı olan anaçlardır. Bu tür anaçlar, kurak ve tuzlu topraklarda yetiştiriciliği mümkün kılar ve bitkinin su ve besin alımını düzenler.

İklim:

Farklı iklim koşullarına uyum sağlayabilen anaç fidanlar, çeşitli bölgelerde ve farklı iklim şartlarında yetiştiriciliğin yapılmasına olanak tanır. İyi bir anaç, soğuk ve kuraklık gibi çevresel streslere karşı toleranslı olmalıdır. Özellikle soğuk iklim bölgelerinde yetiştiricilik yapılıyorsa, soğuk dayanıklı bir anaç tercih edilmelidir. Soğuk dayanıklı anaçlar, düşük sıcaklıklara ve don olaylarına karşı dirençli olan anaçlardır. Bu tür anaçlar, soğuk bölgelerde yetiştiriciliği mümkün kılar ve bitkinin kış mevsiminde sağlıklı kalmasını sağlar. Soğuk dayanıklı anaçlar, genellikle meyve ağaçları ve bağcılıkta kullanılır. Aynı şekilde, kuraklıkla mücadele etmek için kuraklık toleranslı anaçlar kullanılabilir. Bu da tarımsal üretimin genişletilmesine ve çeşitlendirilmesine katkı sağlar.

Hastalık ve Zararlılar:

Anaç fidanlar ana bitkinin istenmeyen hastalıklara ve zararlılara karşı direnç kazanmasına yardımcı olur. Özellikle toprak kaynaklı hastalıklara karşı dayanıklı anaçlar, meyve fidanlarının sağlığını korur ve hastalıkların yayılmasını engeller. Ayrıca, bazı anaç fidanlar, zararlı böcekler ve haşerelerle mücadelede etkili olabilir. Anaçlar, zararlılara karşı dayanıklı olabilir ve böylece kimyasal ilaç kullanımını azaltarak çevreye daha dost bir tarım uygulaması sağlar.

Büyüme ve Gelişme:

Anaç kullanarak ağaçların büyüme ve gelişmesini de kontrol etmek mümkündür. Bu konuda armut iyi bir örnektir. Armut çeşitlerinin (bazı çeşitler hariç) ayva üzerine aşılanması durumunda çoğunlukla aşı uyuşmazlığı görülmektedir. Armut yetiştiriciliğinde, anaç olarak ayva kullandığımızda, oldukça küçük boylu (bodur) ağaçlar elde edilmekte ve böylece bodur bahçeler oluşturulmaktadır.

Anaç fidanlar, ana bitkinin kökleri ile uyumlu olmalıdır. Aksi takdirde verim ve kalite kaybı yaşanabilir. Bu yüzden, doğru anaç seçimi bahçeniz ve meyve fidanlarınız için hayati bir öneme sahiptir. Anaç fidanlar, bitkilerin yetiştirildiği bölgenin iklim koşullarına, taban suyuna, toprak yapısına ve toprak kökenli hastalıklara göre seçilmelidir. Toprak analizleri yaptırmak anaç seçimi için yol gösterici bir uygulamadır. Ayrıca toprak yorgunluğu sıkıntısını çözmek için de anaçlar kullanılabilir. Örneğin şeftali/ Nemaguard kombinasyonu ile kurulmuş bir şeftali bahçesi söküldükten sonra, yerine başka bir tür düşünülmediğinde, Şeftali / Şeftali kombinasyonu ile yeniden bahçe kurulabilmektedir.

Klon Anaçları

Klon anaçları, vejetatif üreme yöntemleriyle çoğaltılan ve genetik olarak birbirinin aynısı olan bitki kök sistemleridir. Bu anaçlar, belirli özellikleri stabilize edilmiş ve homojen ürünler elde etmek amacıyla kullanılır. Klon anaçlarının avantajları arasında hastalıklara dayanıklılık, verimlilik, ve belirli çevresel koşullara uyum sağlama yeteneği bulunur. İşte bazı yaygın klon anaçları ve özellikleri:

1. Elma Klon Anaçları:

M9: En yaygın kullanılan elma klon anaçlarından biridir. Tam bodur anaç olarak kabul edilir. Verimli,iyi drene edilmiş toprak üzerine dikilmelidir ve destek gereklidir. Erken gelişir. Toprak ve iklim koşullarına adaptasyonu vardır. Standart ağacın % 30-35’i kadardır. Erken ve yüklü verim alınır. Kış şartlarına dayanımı iyidir.Sık aralıklarla dikim yapma imkanı sağlamaktadır.

M26: Yarı bodur bir anaç olup, iyi verimlilik ve erken meyve verme özellikleri gösterir. Üzerindeki çeşidi erken meyveye yatırır. Standart çöğür anacını % 35 kadar ağaçlar oluşturur. Bahçe tesis edildiği ilk yıllarında destek ihtiyacı duyar fakat daha sonraki yıllarda kendisine yetebilir. Kök çürüklüğüne ve ateş yanıklığına orta derecede dayanıklıdır.

MM106: Verim açısından mükemmeldir. Kök sistemi M9 anacına göre daha iyi geliştiği için destek sistemlerine gerek duymaz. İyi drene edilmiş topraklarda ekilmelidir aksi takdirde bitki tacı çürümeye maruz kalabilir. Islak bölgelere ve killi topraklara dikilmemelidir. Phtophoraya (kök çöküklüğüne) hassas, pamuklu bite ve ateş yanıklığına dayanıklıdır.

2. Armut Klon Anaçları:

BA29: Yarı bodur bir anaç olup, iyi bir kök sistemi geliştirir ve verimli bir büyüme sağlar. Fransa’da ıslah edilen ayva kökenli bir anaç olup çoğu armut çeşidi ile uyuşmazlık sorunu görülmez. Ateş yanıklığına kısmen hassastır. Meyveye geç yatmasına rağmen kuvvetli verimi olumlu yönde etkiye sahiptir.

Quince A: Yaygın olarak kullanılır. 3 m – 6 m arasında ağaç yapar. Verimli topraklarda az verim veren çeşitlere oranla daha fazla verim yapar. Bazı armut türleriyle uyuşmazlık gösterebilir.

3. Şeftali&Badem Klon Anaçları:

Nemaguard: Nematodlara karşı yüksek derecede dayanıklıdır ve iyi bir kök sistemi sağlar. Kuraklığa da dayanıklıdır, ancak soğuk iklimlerde performansı düşebilir.

GF677: Günümüzde en yaygın olarak kullanılan kuvvetli bir kök anacıdır. Şeftali ve badem için kullanılan bu anaç, kireçli ve kurak topraklarda iyi performans gösterir ve yüksek verimlilik sunar. Ağır, taban suyu yüksek, havalanması iyi olmayan toprakları sevmez. Yeniden şeftali dikimi yapılan alanlarda rahatlıkla kullanılır. Taban suyuna orta derecede hassastır ve kök hastalıklarına karşı duyarlıdır.

4. Kiraz Klon Anaçları:

Maxima-14: Üzerindeki çeşidi erken meyveye yatırır. Meyve iriliği ve kalitesi üzerine olumlu etli eder. Çok az da olsa dip sürgünü yapabilir. MaxMa anaçları Pseudomonas hastalığına dayanıklıdır.Soğuklara dayanıklı anaçlardır.Ağır bünyeli, drenajı iyi olmayan topraklara önerilmez.

Gisela 5: Yarı bodur büyüme sağlayan bu anaç, erken meyve verimi ve yüksek verimlilik sunar. Küçük bahçeler için idealdir ve destek gerektirir. Gisel A anaçları derin, PH‘sı 8 in altında aktif kireç oranı % 10’dan düşük, sulama imkanı olan topraklarda kullanılmalıdır.

Colt: Bütün çeşitlerle iyi aşı uyuşması gösterir. Gençlik kısırlığı dönemi kısa, meyveleri daha iridir. Colt’un kök kanserine duyarlılığından dolayı ülkemizde yaygınlaşmıştır. Ancak, ağır topraklarda kök sorunları yaşanabilir.

5. Üzüm Klon Anaçları:

SO4: Kireçli topraklarda iyi performans gösteren bir anaçtır ve filoksera zararlısına karşı dayanıklıdır. Üzüm verimliliğini artırır.

1103 Paulsen: Kuraklığa ve tuzlu topraklara dayanıklı olup, yüksek verimli bir anaçtır. Filoksera ve kök çürüklüğüne karşı da dayanıklıdır.

Tohum Anaçları

Tohum anaçları, tohumlardan yetiştirilen ve genetik çeşitliliği yüksek olan anaçlardır. Bu tür anaçlar, doğal yollarla çoğaltılır ve çeşitli bitki türlerinde yaygın olarak kullanılır. Tohum anaçları, geniş bir genetik çeşitliliğe sahiptir. Bu, farklı çevresel koşullara uyum sağlama yeteneklerini artırır. Genetik çeşitlilik, bitkilerin hastalıklara ve zararlılara karşı dirençli olmasına da yardımcı olabilir. Tohum anaçları genellikle güçlü ve derin bir kök sistemi geliştirir. Bu, bitkinin toprağa daha iyi tutunmasını ve su ile besin maddelerini daha etkin bir şekilde almasını sağlar. Özellikle kuraklık ve rüzgar gibi çevresel streslere karşı daha dayanıklıdırlar. Tohum anaçları genellikle daha uzun ömürlü ve sağlamdır. Bu, uzun vadeli tarım projelerinde veya kalıcı bahçelerde tercih edilmelerini sağlar. Daha güçlü bir yapıya sahip oldukları için, ağır meyve yüklerini taşıma kapasitesi de yüksektir.

Sonuç

Anaçlar, meyve yetiştiriciliğinde verimliliği, dayanıklılığı ve ürün kalitesini artırmanın anahtarıdır. Doğru anaç seçimi, bitkilerin hastalıklara ve zararlılara karşı korunmasına, çevresel streslere dayanıklılık göstermesine ve uzun ömürlü olmasına yardımcı olur. Tohum ve klon anaçlarının özellikleri, her biri farklı avantajlar sunarak çeşitli tarımsal ihtiyaçları karşılar. Anaçların bakımı ise düzenli sulama, gübreleme, budama ve hastalıklarla mücadele gibi temel adımları içerir. Bu süreçler, anaçların sağlıklı ve verimli bir şekilde büyümesini sağlar. Sonuç olarak, başarılı bir meyve yetiştiriciliği için anaç seçimi ve bakımı konusunda bilinçli ve dikkatli olmak, tarımda sürdürülebilirlik ve yüksek verimlilik için gereklidir.

Sık Sorulan Sorular

Anaç seçimi neden önemlidir?

Anaç seçimi, meyve fidanlarının sağlıklı büyümesi, hastalıklara dayanıklılığı ve yüksek verim elde edilmesi açısından kritiktir.

Hangi anaç türleri en yaygın olarak kullanılır?

Elma için M9, armut için BA29, şeftali için Nemaguard ve kiraz için Gisela 5 gibi anaçlar yaygın olarak kullanılır.

Aşılama nedir ve nasıl yapılır?

Aşılama, iki bitkinin birleştirilerek tek bir bitki olarak büyütülmesi işlemidir. T-göz aşısı ve dilcikli aşı gibi yöntemler kullanılır.

Organik tarımda hangi anaçlar kullanılır?

Organik tarımda, kimyasal kullanımına gerek duymayan ve doğal yöntemlerle yetiştirilen anaçlar tercih edilir.

Anaç seçiminin ekonomik avantajları nelerdir?

Doğru anaç seçimi, maliyetleri düşürür, bakım gereksinimlerini azaltır ve uzun vadede yüksek verim sağlar.