Meyve fidanı aşılaması, meyve yetiştiriciliğinde önemli bir yer tutar. Hem verimliliği artırır hem de istenilen özelliklere sahip meyve ağaçları yetiştirmeye olanak tanır. Aşılama, farklı çeşitlerden meyve ağaçlarının tek bir ağaçta yetişmesini sağlar. Bu sayede hem yerden tasarruf edilir hem de meyve çeşitliliği artırılır. Ayrıca, hastalıklara ve zararlılara dayanıklı türler elde edilerek, tarımsal verimlilik ve kalite yükseltilir. Peki, meyve fidanı aşılaması nasıl yapılır? Semercioğlu Fidancılık olarak hazırladığımız bu blog yazısında, meyve fidanı aşılaması hakkında detaylı bilgileri ve adım adım uygulama rehberini bulacaksınız.
Aşılama Nedir?
Aşılama, iki bitki parçasını bir bitkiymiş gibi kaynaşarak ve büyümelerine devam edecek şekilde birleştirme tekniği veya sanatıdır. Yeni bitkinin üst kısmını veya tacını meydana getirecek olan (aşı) kısmına kalem, alt kısmını veya kökünü meydana getirecek kısmına anaç adı verilir.
Aşı İçin Gerekli Malzemeler
Aşılama işlemi için bazı temel malzemeler gereklidir:
Aşı Bıçağı: Keskin ve steril bir bıçak olmalıdır.
Aşı Bandı: Aşı bölgesini korumak için kullanılır.
Parafin ve Aşı Macunu: Aşı bölgesinin kurumasını önler.
Keskin Makas: Dalların kesilmesi için gereklidir.
Meyve Fidanı Aşılama İçin Uygun Zaman
İlkbahar ve Sonbahar Aşılama
Meyve fidanı aşılama genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yapılır. Bu dönemlerde bitkiler daha aktif olduğundan, aşının tutma olasılığı daha yüksektir.
Bölgesel İklim Koşulları
Meyve fidanı aşılama zamanlaması, bölgesel iklim koşullarına göre de değişiklik gösterebilir. Ilıman bölgelerde daha erken, soğuk bölgelerde ise daha geç yapılabilir.
Aşılama Öncesi Hazırlıklar
Anacın ve Kalemin Hazırlanması
Aşılamadan önce, kullanılacak anaç ve kalemlerin sağlıklı ve uyumlu olduğundan emin olunmalıdır. Kalemler, iyi gelişmiş ve sağlıklı dallardan seçilmelidir.
Temizlik ve Sterilizasyon
Aşılama sırasında enfeksiyon riskini azaltmak için aletlerin steril olması önemlidir. Aşı bıçağı ve diğer aletler, alkolle temizlenmelidir.
Meyve Fidanı Aşılaması Neden Yapılır?
Meyve fidanına aşılamanın yapılmasındaki amaç, büyük meyve veya bol çiçeklenme gibi bir ağacın iyi özelliklerinin aktarılmasını sağlamaktır. Aşılama teknikleri kolay olduğu için sayıca azalan ağaçların veya bitkilerin çoğaltılması da sağlanır. Bu yöntemle ağaçların ve bitkilerin çeşitleri arttırılabilir. Bazı bodur ağaçlardan anaç ağaç olarak faydalanılabilir. Virüs hastalıklarının incelenmesi de aşılama yöntemi ile yapılır.
Meyvecilikte Aşı ile üretim en emin ve çabuk sonuç alınan bir tekniktir. Aşı için bir ANAÇ ve bir de DAMIZLIK AĞAÇ veya fidan gerekir. Özerine aşı yapılacak ağaç veya fidana ANAÇ; kendisinden aşı kalemi alınana ise DAMIZLIK AĞAÇ denir. Aşı çeşitleri ikiye ayrılır. Bunlar;
- Göz Aşıları
- Kalem Aşıları
Göz Aşıları
Meyve ağaçlarının çoğaltılmasında, kalem aşılarına nispetle daha çok uygulanmaktadır. Göz aşıları, küçük fidanlarda kullanılmaktadır.
Toprak seviyesinden 15 santim yükseklikten itibaren, aşı çakısının ucu ile anacın kabuğu (T) şeklinde kesilir. Kesik kısmın iki kenarındaki kabuk, aşı çakısının tırnağı ile yerinden kaldırılır. Bundan sonra üzerinde aşı gözlerinin bulunduğu kalem ele alınır. Bir gözün üst ve altında bir parmak kadar bir kısım bırakıldıktan sonra, gözün altı hafif odunlu olarak kesilir. Anacın tepesinin daha yüksek tarafında iki anacın kesilen kısmına yukarıdan aşağıya doğru sürülerek yerleştirilip, rafya ile sarılır. Göz aşılarının tutup tutmadıkları, aşıdan 15-20 gün sonra belli olur.
Meyvecilikte ve bağcılıkta göz aşıları, ilkbahar başında, Haziran ayında, Ağustos ve Eylül aylarında olmak üzere üç dönemde yapılmaktadır.
Erken ilkbahar göz aşıları, anaçta aktif büyüme başlar başlamaz, kış dinlenme döneminde alınan aşı kalemlerindeki gözler kullanılarak yapılır. Bu aşılar, yapıldığı dönem içinde sürerler.
Haziran göz aşıları o yılın sürgünlerinden hazırlanan aşı kalemlerindeki gözleri kullanarak, yaz başında yapılmaktadır. Özellikle şeftali ve kayısı gibi sert çekirdekli meyve türlerinin aşılanmasında kullanılmaktadır. Bunlar da aynı mevsimde süren aşılardır.
Geç yaz göz aşıları, Ağustos-Eylül aylarında, o yılın sürgünlerinden hazırlanan aşı kalemlerindeki gözlerin kullanılması ile yapılan aşılardır. Bu aşılar, aşılama döneminin daha uzun sürmesi, yaz sonundaki yüksek sıcaklıkların aşılarda daha iyi kaynaşma sağlaması, aşı kalemlerinin saklamaya ihtiyaç göstermemesi ve fidanlıklarda bu dönemde daha az iş yükü olması gibi nedenlerle meyve fidanı üretiminde diğer dönemlerde yapılan aşılara tercih edilmektedir. Bu aşılar yapıldıkları yıl tutarlar, ancak kışı dinlenme halinde geçirerek ertesi yıl ilkbaharda sürerler.
T Göz Aşısı
Genellikle fidan üretiminde ve anaç kalınlığı fazla olmayan (işaret parmağı kalınlığında) aşılamalarda tercih edilen bir yöntemdir.
Topraktan 10-15 cm yükseklikte veya anacın ince dallarına uygulanır. Anaç T şeklinde kesilir, kalemden çıkartılan göz odunlu veya odunsuz olarak alınarak anaca yerleştirilir. Daha sonra hava almayacak şekilde rafya veya diğer aşı bağları ile aşı bağlanır. Macunlanmaya gerek yoktur. Aşının tutup tutmadığı gözün canlı ve şişkin olmasıyla ve yaprak sapının kolayca kopması ile anlaşılır. Bağı 20-30 gün sonra açılır veya kesilir.
Yama Göz Aşısı
Bu göz aşısı, özellikle ceviz, dut ve incir gibi kalın, girintili çıkıntılı kabuğa sahip olan meyve türlerinde kullanılır. Bu türlere ait fidan üretiminde daha çok Ağustos-Eylül aylarında yapılan durgun aşı tercih edilir. Bu amaçla, yama göz aşısı, o yılın sürgünlerinin topraktan 8-10 cm yüksek kısmına yapılır.
Cevizlerde aşıdan sonra aşı kesitinden sızan siyah renkli kanama suyu, burada birikerek aşının tutmasına engel olduğundan, aşıdan önce anaçta aşı yapılacak kısmın altında odun tabakasına kadar inen V şeklinde bir çentik açılarak kanama suyu dışarı akıtılır.
Anacın hazırlanması için çift ağızlı bıçak yardımıyla anaç çevresinin 2/3’ü uzunluğunda iki paralel yatay kesim yapılır. Bu iki yatay kesim uçlarından iki dikey kesim ile birleştirilir. Böylece anaçtan dikdörtgen şeklinde bir kabuk çıkarılmış olur. Bu aşı tekniğinin esası anaçtaki bu kesim yerine üzerinde bir göz bulunan bir kabuk parçasının yerleştirilmesidir. Kalemden de aşı gözünün çıkarılmasında çift ağızlı aşı bıçağı kullanılır ve ortasında bir göz bulunan dikdörtgen eklinde kabuk çıkarılır. Hazırlanan aşı gözü anaçtaki yere kabuklar birbirine temas edecek şekilde yerleştirilir. Daha sonra aşı yeri göz dışarıda kalacak şekilde esnek aşı bağı ile sarılmalıdır.
Yongalı Göz Aşısı
Bu aşı metodu ilkbaharda büyüme başlamadan önce veya yaz aylarında su noksanlığı veya başka bir sebeple büyümenin durduğu hallerde kabuğun odundan kolayca ayrılmadığı zamanlarda yapılır. En önemli nokta, anaçta açılan T’ye yongalı gözün çok iyi yerleştirilmesi ve çok iyi bağlanmasıdır. Yongalı göz aşısı, durgun mevsimin dışında, Nisan ve Mayıs aylarında, arazi koşullarında durgun gözlerle yapılabilir.
Bu aşı için anacın kabuğundan odun kısmına doğru meyilli bir kesim yapılır. İlk kesimin yaklaşık 2-3 cm üzerinden başlayarak içeriden aşağıya doğru ikinci bir kesim yapılarak yonga şeklinde bir parça çıkarılır. Bu aşı tekniğinin esası anaçta açılan yaraya uygun bir gözün hazırlanıp bu yere takılmasıdır. Aşı kaleminde anaçta yapılan kesimlere benzer iki kesim ile üzerinde bir göz bulunan yonga şeklinde bir parça çıkarılır. Hazırlanan göz anaçtaki yerine kabukları çakışacak şekilde yerleştirilerek göz açıkta kalacak şekilde bağlanır (Şekil 3). Bağcılıkta bu tekniğe göre yapılan aşılar, bağlamadan hemen sonra ince nemli bir toprakla kümbet yapılarak kapatılır. Bu örtü ertesi ilkbaharda geç don tehlikesinin atlatılmasından sonra açılır. Aşı bağı da genellikle bu dönemde kesilir.
Kalem Aşıları:
Daha çok göz aşısı yapılamayacak kadar kalın olan anaçlara veya durgun T göz aşısı yapılmış fakat aşısı tutmamış olan kalın anaçlara yapılır. Kalemlerde gözler uyanmadan önce yapılma zamanı ise anaca su yürümeden önce veya su yürüdükten hemen sonra ilkbaharda yapılır. Düzgün kesilmiş anaçla aynı titizlikte hazırlanan kalemlerin kambiyum bölgelerinin üstüne gelecek şekilde sıkıca temas ettirilmeleri sağlanır. Anaç ile kalem arasında bir bağlantı kurulması ile yeni bir bitki meydana gelir. Bu tür aşılara KALEM AŞISI adı verilir.
Kakma Aşı
Bu aşı, çeşit değiştirme amacıyla 7.5-10 cm veya daha kalın çaplı dalların aşılanmasında, yarma aşının yerine kullanılabilmektedir. Yarma aşıda olduğu gibi hastalık etmenlerinin girişi için uygun bir kapı olan büyük yarma açma sakıncası, bu aşıda söz konusu değildir. Ancak aşıya yeni başlayanlar için yapımı biraz daha güçtür. İyi uygulandığında şeftali gibi aşılanması zor bazı türlerde başarı oranı yüksek olmaktadır.
Kakma aşı da ilkbaharda anacın gelişmeye başlamasından hemen önceki dönemde yapılmalıdır. B aşı için anaçta keskin bir bıçakla V şeklinde bir kesit yapılır. Bu kesitin içi boşaltılarak kalemin takılmasına uygun hale getirilir. Yaklaşık 10-15 cm uzunlukta ve üzerinde 2-3 göz bulunan aşı kalemlerinin dip kısmı da V şeklinde kesilir. Hazırlanan kalem anaçtaki yere kabukları çakışacak şekilde yerleştirilir. Daha sonra açık yüzeyler aşı macunu ile kapatılır. Bu aşıda anacın kalınlığına bağlı olarak bir anaca birden fazla kalem takılabilir.
Yarma Aşı
Yarma aşı, gövdesi bilek kalınlığında küçük ağaçlara veya büyük ağaçların ana dallarında çeşit değiştirmek amacıyla yapılan bir aşıdır. Anacın tepesi kesilir ve üzeri perdahlanır. Anacın tepesine yarma aşı usturası dikey bir şekilde konarak üzerine tahta tokmakla yavaş yavaş vurularak, anacın tepesi yarılır. Üzerinde 2-4 göz bulunan kalem de alttaki gözün iki yanından başlanarak düzgün bir şekilde yontulur. Kalem takılırken, anacın ve kalemin kabuklarının birbirine denk gelmesine dikkat edilir. Aşı yeri bağlanır ve yaralı kısımlar aşı macunu ile sıvanır.
İngiliz Kalem Aşısı
El ve makina ile yapılabilen dilcikli aşılar 0.6-1.2 cm çapındaki fidan üretim materyalinin aşılanmasında kullanılmaktadır. Bu aşıda kambiyum bölgesinde büyük ölçüde bir temas olduğu için tekniğine uygun olarak yapılırsa başarı oranı yüksektir. Tutma oranının yüksek olması için kalem ve anacın aynı kalınlıkta olmaları gerekmektedir.
Kış aylarında camekanda yapılan bir aşıdır. Anaç ile aşı kaleminin aynı kalınlıkta olmasına dikkat edilir. Anacın tepesi vurulur ve aşı bıçağı ile anacın tepesinden itibaren 3-4 santimlik bir kısmı, bir taraflı olmak üzere dikine kesilir. Üzerinde 4-5 gözü bulunan ve anaçla aynı kalınlıktaki kalemin alt ucu, anaçtaki gibi kesilir ve kalemin kesik kısmı anacın kesik kısmı üzerine oturtulur. Rafya ile bağlanır ve macunla sıvanır.
Bugün Semercioğlu Fidancılık olarak Meyve Fidanı Aşılaması Nasıl Yapılır? sorusuna cevap verdik. Daha fazla bilgi için bilgi için bizimle iletişime geçin ve bizi sosyal medya hesaplarımızdan takip etmeyi unutmayın.